geluidsontwerp

Ontwerpen op verschillende niveaus

Niveau 1. Hier gaat het om wettelijke regels maar ook om concreet beleid van provincies, landelijke overheden en supra-nationale organisaties. Op dit niveau worden de meer algemene plannen ontwikkeld voor de ruimtelijke ordening die, gewild of ongewild, direct van invloed zijn op de geluidsomgeving. Bereik: > 100 meter.

Niveau 2. Het betreft hier ingrepen in gebieden binnen een stad of dorp: wijken, industrieterreinen, centra, buitengebieden, etc. Bereik: 25 – 100 meter.

Niveau 3. De auditieve inrichting van straten, pleinen, gebouwen, parken, etc. Hun vorm, afmeting, indeling, structuur en materialiteit bepalen de intensiteit en kwaliteit van de auditieve omgeving. Bereik: 5 – 25 meter.

Niveau 4. De invloed van kleinschalige oppervlakte-eigenschappen van bouwcomponenten, bekleding en vegetatie op wat gehoord kan worden. Bereik: < 5 meter.

Ingrijpen in de auditieve omgeving

De auditieve omgeving kan (en moet) op een goede en bewuste manier ontworpen worden. Daarbij is rekening houden met geluidsbeleving randvoorwaardelijk. Hoe mensen een plek ervaren heeft direct invloed op de manier waarop hij gebruikt zal worden.1

Het is van belang om al in een vroegtijdig stadium geluidsdeskundigen bij het ontwerpproces te betrekken (zie ook Deel 5 - Planning).

Beproefde interventies of strategieën die leiden tot een meer aangename auditieve omgeving zijn bijvoorbeeld:

Reduceren: Het omlaag brengen van het aantal decibels op een bepaalde locatie (woningen isoleren, geluidsschermen installeren, stil asfalt aanbrengen, restricties instellen ten aanzien van decibelniveaus bij evenementen, etc.). Maar er kan ook ingegrepen worden in de stedelijke morfologie (de horizontale en verticale inrichting van de publieke ruimte, de hoogte en vorm van gebouwen, het ontwerp van façades, de structuur en het materiaal van de bodem, het creëren van luwteplekken, etc.).

Variëren: Het aanbrengen van meer auditieve diversiteit waardoor de omgeving op verschillende plekken verschillend klinkt. Dit wordt ook wel ‘zonering’ genoemd en valt onder ruimtelijke ordening.

Absorberen: Een specifieke vorm van geluidsreductie is geluidsabsorptie. Hierbij worden geluidsgolven opgenomen door geluidsabsorberend materiaal waardoor zij niet volledig kunnen terugkaatsen.

Maskeren: Bepaalde auditieve ingrepen kunnen storende geluiden naar de achtergrond verdringen. Hierbij gaat het dus niet langer om het reduceren van geluid maar juist om het toevoegen van (aangename) geluiden.

Transformeren: De grenzen tussen variëren, maskeren en transformeren zijn poreus. Transformatie kan beschouwd worden een meer rigoureuze ingreep in de auditieve omgeving die tevens kan leiden tot een radicaal andere geluidsbeleving.

Andere aspecten

Het visuele aspect. Een goede balans tussen wat er te zien en te horen is, is belangrijk hoewel een disbalans soms ook interessant kan zijn. Daarnaast kan een goed visueel ontwerp compensatie bieden voor ongewenste geluiden (Hallin e.a. 2006).w/p>

Een psycho-akoestisch aspect. De negatieve beleving van geluid neemt af naarmate mensen dat geluid en de bijbehorende geluidsbronnen associëren met een zekere vertrouwdheid of herkenning; meer anonieme of onverwachte geluidsbronnen leiden bij een vergelijkbaar geluidsniveau tot meer hinder (Fryd e.a. 2016).

Een sociaal-psychologisch aspect. Omwonenden ervaren minder geluidsoverlast van vervoersinfrastructuur (voornamelijk wegen) naarmate zij die veiliger vinden en naarmate die minder zichtbaar is (Eggers e.a. 2022).

Een sociaal-politiek aspect. Het betrekken van burgers bij besluitvormingsprocessen aangaande de auditieve omgeving (participatie, co-creatie, verantwoordelijkheid krijgen voor de inrichting van de eigen leefomgeving) leidt tot grotere acceptatie van die omgeving en de geluiden die daar te horen zijn.

Interactie. Hoe mensen interacteren met hun omgeving geeft inzicht in hoe zij die ervaren – als aangenaam of juist niet. Inzicht hierin kan het ontwerpproces helpen zodat het resultaat beter aansluit bij hun behoeften en verwachtingen.

Een psycho-somatisch aspect. Geluiden waarvan de bron bekend en erkend is, worden doorgaans positiever beoordeeld dan geluiden waarvan de bron niet bekend of vertrouwd is.