Interview met Bart Mispelblom Beyer, Tangram Architekten

Het interview dat Michiel Huijsman (MH) had met Mispelblom Meyer (BMB) gaat over akoestiek, ‘zachte waarden’, timing en het belang van voldoende kennis en het netwerk van de architect om tot een geslaagd ontwerp te komen.

BMB: Ja, dat is voor ons een evidentie. Maar dat geldt lang niet voor iedereen. De basiskennis van de gemiddelde architect ten aanzien daarvan is doorgaans laag. Daarom denk ik ook dat deze Inspiratiegids belangrijk is – überhaupt om bewustzijn te creëren: ‘ontwerpers, let nou eens op, dit is een hele belangrijke zachte waarde, echt relevant voor je eindresultaat. Daar zul je dus rekening mee moeten houden

BMB: Allereerst is het informatie die je moet absorberen op momenten dat je het niet per se nodig hebt, zodat het bij je basispalet gaat horen. Als je aan de slag gaat, moet je die kennis gewoon paraat hebben, anders kom je in de korte tijd die je hebt voor het ontwerp niet tot een goede oplossing

BMB: Helemaal in het begin. Als de rooilijnen verkeerd zijn uitgezet ben je eigenlijk al te laat. Neem IJburg in Amsterdam, waar de stedenbouwkundige structuur wat dit betreft niet best is. De profielen zijn overal hetzelfde, iedere straat klinkt hetzelfde, je bent snel gedesoriënteerd. Met Blok 29, dat wij in 2006 hebben ontworpen, wilden we een tegenwicht bieden aan die eenvormigheid. We hebben tegenover de hectiek op straat een semipublieke binnenwereld gezet met rust en variatie.

BMB: Het gaat bij Blok 29 wat mij betreft niet om spannende architectuur, maar om de publieke ruimte die we hebben gecreëerd. We hebben contrasten aangebracht. Wijds is pas leuk als er ook nauw is. Binnen het blok hebben we een beschutte wereld ontworpen met een aantal collectieve ruimtes die allemaal publiek toegankelijk zijn, maar verschillende gradaties van openbaarheid hebben. De architectuur faciliteert dat en hoe de ruimte klinkt speelt daarin een grote rol. De vormgeving en inrichting van de ruimtes binnen het blok verschillen met die van de straat door meer geveldetaillering, meer groen, het ontbreken van parkeervakken, de kleinere schaal en de omslotenheid. Dat levert met elkaar auditieve beschutting op.

BMB: Bij Tangram weten we wat we niet weten. Je kan het onmogelijk allemaal zelf weten, dus je moet zorgen dat je op tijd de juiste kennis aanboort, dat moet je niet pas doen als het acuut is. Het gaat niet eens om de kennis, maar om het relatienetwerk. Je moet een netwerk om je heen hebben van mensen die van bepaalde vakgebieden verstand hebben en tegelijkertijd het lef hebben om buiten hun vakgebied te denken. Dat geldt ook voor akoestiek.

Voor Rhapsody in West werkten we met Ed Goudriaan van LBP|SIGHT. Met hem hebben we iedere vierkante meter van de gebouwen doorgerekend met wat tegenwoordig een digital twin¹ zou heten, en getest op geluidbelasting. We hebben precies gekeken waar we de belasting op de gevel moesten reduceren en waar dat niet nodig was. Daar ging het echt om een creatief akoestisch ontwerp dat niet beperkt bleef tot oplossingen voor wettelijk voorgeschreven geluidsreductie.

BMB: Allereest was de locatie een probleem. Niemand wilde hier iets ontwerpen, niet alleen vanwege de massieve geluidbelasting door de A10 en de Bos en Lommerweg, maar meer nog vanwege de buurt, de Kolenkitbuurt, die sinds 2007 officieel geldt als probleemwijk. Dus er was geen belegger die eraan dacht daar iets te gaan ontwikkelen. Toen er een aanbesteding werd uitgeschreven hebben we het omgedraaid: we hebben zelf als bureau, in samenwerking met de buurt, de ingrediënten bedacht die in het plan moesten komen. Daarmee zijn we de boer opgegaan naar allerlei middelgrote ontwikkelaars en ontwikkelende bouwers.

Ontmoetingsruimte

Één ingrediënt stond van begin af aan vast: het terrein open stellen voor het publiek en het zodanig inrichten dat het een magneet wordt voor de omliggende buurt. Ik vind het nog steeds een wonder dat de ontwikkelaar en de belegger die met ons in zee zijn gegaan dat hebben aangedurfd. In eerste instantie dachten zij aan een defensieve benadering, omdat alles wat in die buurt weerloos was wel gesloopt zou worden. Toen kwamen wij aan met een glazen kas als nieuw ontmoetingspunt in een volledig openbare binnenruimte. Waarom? Als je iets moois maakt, gaan mensen het zich toeëigenen en ervoor zorgen. Dat was het hele idee erachter. En zo heeft het ook uitgepakt, het is een ontmoetingsruimte geworden, waar sociale geluiden zijn te horen. (Zie ook Deel 4: Geluid en sociale interactie)

De ronde vormen hebben belangrijke rol, namelijk het geleiden van restgeluid, en het zorgen voor ruimtelijkheid in de krappe opzet. Een andere reden was dat we dachten, ‘als iemand het ooit in zijn hoofd haalt om een hek te willen neerzetten, heeft hij geen idee waar dat moet. Want dat kan niet. Dus blijft het openbaar’.

BMB: Het onderstaande, allereerste schetsje brengt goed in beeld wat we deden: we creëerden een ‘rug’ die een groot deel van het verkeersgeluid wegneemt – niet alles, want via de zijkanten lekte nog verkeersgeluid binnen. Dat moesten we dempen. Ook moesten we zorgen dat er geen staande golven zouden ontstaan tussen de bouwdelen. Dat was nog een reden om voor ronde vormen te kiezen. En ten derde hebben wij daar een park aangelegd. De perceptie van het park helpt om het nog hoorbare verkeersgeluid te accepteren. Je hoort het eigenlijk niet meer. Het is een beetje psychologische mascara, maar het werkt. Door deze drie ingrepen hebben we een ruimte gecreëerd voor positieve geluiden, voor andere gevoelens en voor sociale interactie.

BMB: Een ruimte klinkt goed wanneer hij voldoet aan je verwachtingen. Neem bijvoorbeeld een plein in de stad waar mensen lopen – daar moet het gezellig gonzen van de activiteit. Dat pleit ervoor om een plein niet te groot te maken, want anders ontmoet men elkaar niet meer.